HANESION, &c., CYMREIG

Iarll Richmond a'r Brudiwr

Dafydd Llwyd o Fathafarn, plwyf Llanfair Cyfeiliog, ac yn meddu etifeddiaeth ar lanau y Dyfi, a gafodd yr anrhydedd o ymweliad gan Iarll Richmond, ar gyfrif ei enwogrwydd fel Brudiwr. Yr oedd yr Iarll ar ei ffordd o Aberdaugleddyf i'r Amwythig i ornestu a'r brenin Rhisiart lll, am goron Lloegr, pan y tybiodd yn werth ei drafferth droi i ymofyn â Dafydd a fyddai ei ymgais yn llwyddianus ai peidio. Wedi i'w uchelder hysbysu ei neges, petrusai y Brudiwr roddi ateb iddo, a chynygiodd ohirio hyny hyd foreu trannoetn. Pan ddeallodd gwraig Dafydd Llwyd fod ei harglwydd yn petruso ateb cwestiwn syml gwr o urddas iarll, hi a dechreuodd ei geryddu :- "Beth! tydi yn fardd, yn broffwyd, yn weledydd, ac yn methu rhoddi ateb i ofyniad fel yna! Dywed yn bendant wrtho y bydd iddo enill y frwydr; ac os try hyny allan yn wirionedd, dyna dy enw yn uchel ac urddasol; ac os aflwyddianus fydd, ni raid i ti byth ofni y dychwel efe y ffordd yma i't gondemnio fel gau-broffwyd." Boddlonodd hyn y Brudiwr yn fawr; ac wedi i'r iarll gael ar ddeall ei dynged, aeth i'w ffordd yn llawen. Ni raid hysbysebu y gwybodus ddarfod i broffwydoliaeth gyfrwysgall Dafydd gael ei chyflawni i'r llythyren - syrthiodd yr ymhongar a'r creulon Rhisiart yn y frwydr; a hyny, medd traddodiad, trwy ddwylaw ein cydwladwr dewrwych Rhys ab Tomos; a Iarll Richmond, yr hwn oedd wyr i Owen Tudur o Benmynydd, Mon, A wisgodd goron Lloegr yn ei le ef, a alwyd wrth y teitl Harri Vll.